Kasteel(Parkeer)Plein bij Kasteel Amerongen

Het deel van de laan dat uitkomt op de entree van Kasteel Amerongen, gekapt in de Tweede Wereldoorlog.
Foto Carla Oldenburger (februari 2022)

(274) In opdracht van de Stichting Kasteel Amerongen is door Debie & Verkuijl het plein voor Kasteel Amerongen, beter bekend als het Margaretha Turnorplein, gereorganiseerd. Hierdoor is duidelijk geworden dat de toegangslaan tot het kasteel (achter het toegangshek en over het bastion richting stallen) in verbinding staat met de laan die loopt van het toegangshek naar de kern van het dorp (Margaretha Turnorlaan). Deze laan en de Gasthuisstraat vormen samen met de twee delen Drostestraat een bepaald lanenpatroon, dat bekend staat als patte d’oie (ganzenvoet). Gezien vanuit de laan die naar de stallen loopt over het bastion, vormen de vier genoemde laandelen buiten het toegangshek vier vergezichten, in de 17de eeuwse tuinarchitectuur bekend als ganzenvoet. Het is een belangrijk verschijnsel dat de moeite waard is om behouden te blijven.

Plattegrond van de omgeving rond de toegang tot het kasteelterrein. Ganzenvoet gevormd door Gasthuisstraat, Margaretha Turnorlaan, Drostestraat in zuidwestelijke richting en Drostestraat in noordoostelijke richting. Bron: Apple Maps
Het eerste deel van de Margaretha Turnorlaan richting de dorpskern, met links te zien een rij fietsen-‘nietjes’. Ook rond de oude bomen boombeschermers. Foto Carla Oldenburger (februari 2022)

Veel bomen in de Margaretha Turnorlaan waren aan de kant van de toegang tot het kasteel in de Tweede Wereldoorlog gekapt voor brandhout, zodat juist dat eerste deel van de laan bijna niet meer herkenbaar was als laan.

Het overige deel van het plein was in de loop van de tijd een onoverzichtelijk samenstel van bomen op een plein geworden, alhoewel voor kenners er dus wel die ganzenvoet herkenbaar was. Dit wanordelijke plein stond sinds jaar en dag vol met geparkeerde auto’s van dorpsgenoten en bezoekers van het kasteel. Aangezien het plein officieel behoort tot Stichting Kasteel Amerongen was het al jaren de wens van deze stichting het plein op te knappen en de geschiedenis van dit plein sterker te accentueren. Hierbij waren er enige belangrijke punten om rekening mee te houden, namelijk de bomen beschermen, de laan verhelderen en aanvullen, de auto’s dwingen orderlijk te parkeren en ook fietsen een standplaats geven.

Margaretha Turnorplein aan de Drostestraat, met oude muur-afscheiding aan de zijkant van het plein. Duidelijk te zien de boombeschermende hekjes en de fietsen-‘nietjes’. Foto Carla Oldenburger (februari 2022)
Verbindingslaan richting kasteel Amerongen, fietsen-‘nietjes’ en boombeschermers. Foto Carla Oldenburger (februari 2022)
Boombeschermers rond de nieuwe bomen. Foto Carla Oldenburger (februari 2022)

Het plein is al met al enorm opgeknapt en ziet er nu verzorgd uit. Als de bladeren weer aan de bomen zitten en het plein weer vol auto’s staat zullen we nog eens gaan kijken. Het is natuurlijk de bedoeling dat ook dan de uitstraling van het plein positief zal opvallen en de voorbijgangers in auto, op de fiets of al wandelend eens zullen stil staan bij dit bijzondere en zeer oude plein.

Landgoed De Wielewaal te Eindhoven meer dan 100 jaar Particulier Eigendom en straks een openbaar park?

Poort en toegangslaan tot Landgoed De Wielewaal. Foto gemeente Eindhoven

(273) Deze week (2de week februari 2022) is bekend geworden dat de gemeente Eindhoven het landgoed De Wielewaal (tot 2017 eigendom van Frits Philips) gaat kopen om de te verwachten uitbreiding van de stad ’te verzachten’ met een mooi openbaar park. Nu is het hek nog dicht, maar dat zal niet lang meer duren.

Op Google Earth is het landgoed duidelijk te onderscheiden. Het is gelegen in het noordwesten van de stad, in stadsdeel Strijp en in de buurt Wielewaal. Verscheidene lanen zien we op de luchtfoto lopen en ook in het zuidelijk deel een sterrenbos.

In 1850 was dit gebied nog heide. In de 2e helft van de 19e eeuw werd het bebost. In 1912 kocht Anton Philips, de vader van Frits Philips,  het dennenbos en hij liet dit bos, genaamd ‘Het Zwarte Huis. als landgoed inrichten, maar Anton heeft er nooit gewoond. Een deel van het landgoed, ten noorden van de Oirschotsedijk, werd in 1920 geschonken aan de bevolking en staat sindsdien bekend als het Philips de Jongh Wandelpark. Het gebied ten zuiden van deze dijk is landgoed De Wielewaal waar Frits Philips in 1934 een huis liet bouwen door de vrij onbekende architect Frans Stam.

Landhuis De Wielewaal afgebeeld in het tijdschrift ‘Het landhuis’, jrg 30, 1935, no 16 (28-08-1935)

Midden op de luchtfoto hieronder zien we het grote huis en vanuit dit huis loopt een ‘tapis vert‘ (een brede grasloper omgrenst door hoog bos) schuin zuidwaarts naar een ‘rotonde’, die het middelpunt vormt van een sterrenbos.

Het landgoed (met in eerste instantie een pinetum, een sterrenbos, een rockery en een doolhof), werd tussen 1912 en 1920 aangelegd naar ontwerp van de bekende tuinarchitect Dirk Frederik Tersteeg (1876-1942). Over de laatste is te lezen in het boek ‘Nederlandse Tuinarchitectuur tussen 1850 en 1940, waard om beschermd te worden‘ (1986), door Bonica Zijlstra.

Grootste deel van het landgoed op Google Earth. Middenin de woning. Vanuit de woning schuin naar beneden een gras-laan (tapis vertelt) naar een rotonde, die het centrum van het sterrenbos vormt. Hier vandaag lopen 7 lanen door het bos.

Op het landgoed groeien veel monumentale bomen en rododendrons; bovendien gedijen er veel paddenstoelen en bijzondere planten. De bomen zijn grotendeels geplant in opdracht van Anton Philips, in de eerste twee decennia van de 20e eeuw. Tersteeg werkte op De Wielewaal in gemengde parkstijl, waarbij rechte lanen en natuurlijke vormen elkaar versterken.

Dirk Frederik Tersteeg’s werk op De Wielewaal werd algemeen gewaardeerd in Nederland. Dit is bekend omdat de Bond van Nederlandse Tuinarchitecten (BNT) in 1940 een foto (onderstaand) van het park opnam in haar reizende Foto-tentoonstelling. Ook zijn in de Bibliotheek WUR enige ontwerpen van Tersteeg terug te vinden, namelijk ontwerpen voor het sterrenbos, de rockery en het doolhof.

Eindhoven Pinetum Het Zwarte Huis. D.F. Tersteeg, ontwerp 1917-1919. Foto uit BNT-Tentoonstelling 1940. Bibliotheek WUR / Speciale Collecties
Eindhoven. Ontwerp Sterrenbos Het Zwarte Huis. D. F. Tersteeg, 1920. Aan de Postdijk, Kromme sloot, Wemschedijk. Bibliotheek WUR / Speciale Collecties 
Eindhoven. Ontwerp Rockery bij Het Zwarte Huis.. D. F. Tersteeg (1917-1919). Bibliotheek WUR / Speciale Collectie 
Eindhoven. Ontwerp Doolhof bij Het Zwarte Huis. D. F. Tersteeg, 1917 . Doolhof nog aanwezig. hoewel aan restauratie toe.
Bibliotheek WUR / Speciale Collectie 

Of al deze tuinonderdelen nog aanwezig zijn, is mij niet bekend. Het zou in ieder geval zeer de moeite waard zijn nader onderzoek naar dit historische landgoedpark te doen, omdat er nooit een publicatie over is verschenen en het zeer interessant zou zijn dit park met andere grote parken en in het licht van de Nederlandse tuinhistorie te plaatsen en te vergelijken.