Erfgoed van de week (19-26 juli), o.a. Amstelrust, zie rapport uit 2003.

Erfgoed van de Week (19-26 juli) | Amsterdamse buitens

(overgenomen van de website Gemeente Amsterdam), met verwijzing naar het rapport van Oldenburgers Historische Tuinen uit 2003:

Amstelrust: historisch overzicht van tuin en park. 

In het kort

Omdat de grachten in de 17de en 18de eeuw enorm stonken zochten welgestelde Amsterdammers in de zomermaanden verfrissing buiten de stad. In Amsterdam zijn twee van deze buitenplaatsen, die nu binnen de stadsgrenzen liggen, bewaard gebleven.

Op deze pagina– Erfgoed van de Week | Amsterdamse buitens

Buitenplaats Amstelrust | foto Gemeente Amsterdam

De grachtengordel werd in de 17de en 18de eeuw alom geprezen om zijn schoonheid, maar had één belangrijk bezwaar: het stonk er enorm. Vandaar de omschrijving van ‘schone maagd met een stinkende adem’. Reden voor welgestelde Amsterdammers om ter verfrissing in de zomermaanden hun grachtenpanden te verruilen voor buitenplaatsen rond de stad.

Een buitenplaats in de polder

In de polders buiten de stadsomwalling verrezen vanaf de 17de eeuw tientallen buitenplaatsen langs de Amstel, de Bullewijk en de Holendrecht, de Haarlemmertrekvaart, de Overtoomsevaart en Schinkel, de Sloterweg en in de Watergraafsmeer. Voor de bouw van een buitenhuis werd vaak een bekende architect ingeschakeld en ook aan de tuinen werd zorg besteed. Deze werden bijvoorbeeld opgesierd met fonteinen, beelden, theekoepels, exotische planten in kassen en bijzondere vogels in volières. Met de komst van de stoomtrein in de 19de eeuw verruilden steeds meer stedelingen hun buitenplaats onder de rook van Amsterdam voor één in de omgeving van Utrecht of Gelderland. De overgebleven buitenhuizen werden eind 19de eeuw opgenomen in de nieuwe uitbreidingswijken van de stad.

Huize Frankendael | foto Gemeente Amsterdam

Amstelrust en Frankendael

Van al deze Amsterdamse buitenplaatsen zijn er slechts twee bewaard gebleven: Amstelrust aan de Amsteldijk en Frankendael aan de Middenweg. Met afmetingen van ca. 12 x  9 m zijn ze 2,5 tot 3 keer breder dan een gemiddeld 18de-eeuws stadshuis. Over de oorspronkelijke tuininrichting van Frankendael is een en ander bekend geworden dankzij archeologisch onderzoek, waarbij een 18de-eeuwse plantenkas of oranjerie is teruggevonden.

Archeologische onderzoek bij Huize Frankendael | foto Monumenten en Archeologie

Rust en Werk

Bij archeologisch onderzoek zijn ook verdwenen buitenplaatsen opnieuw gelokaliseerd, zoals het 17de-eeuwse buitenhuis Rust en Werk dat bij de herinrichting van het terrein van het voormalige Stadsarchief aan de Amsteldijk tussen de Rustenburgerstraat en Tolstraat is opgegraven. Na de sloop van de buitenplaats in 1887 bleef de naam hiervan voortleven in het naastgelegen ‘Rust en Werkspad’, de tegenwoordige Rustenburgerstraat.

Prent van hofstede Rust en Werk uit 1730 | Stadsarchief Amsterdam

Erfgoed van de Week

In de rubriek Erfgoed van de Week staat elke week een bijzondere archeologische vondst, vindplaats, voorwerp, monumentaal gebouw of historische plek in de stad centraal. Via de webpagina amsterdam.nl/erfgoed, Twitter @erfgoed020 en Facebook Monumenten en Archeologie delen de erfgoedexperts van Monumenten en Archeologie het erfgoed van de stad met Amsterdammers én overige geïnteresseerden.

Landgoederen van Petrus Regout

Landgoederenzône Maastricht – Meerssen. Langs de weg van Maastricht naar Meerssen liggen verspreid een aantal landgoederen, die tussen 1851 en 1865 zijn aangekocht door Petrus Regout, van de bekende aardewerkfabriek De Sphinx. Op deze kaart is het grote familielandgoed Vaeshartelt afgebeeld, en ten zuiden hiervan de  landgoederen  La Grande en La Petite Suisse en ten noordoosten Klein Vaeshartelt. Bekijk de kaart nauwkeurig door de kaart aan te klikken. Mijn volgende column in ‘Kasteel en Buitenplaats’ (Nederlandse Kastelenstichting) gaat over de landgoederen van Petrus Regout en die van zijn 9 kinderen.

Mijn privé ‘xylotheek’

(Behorend bij vorig bericht over de tentoonstelling ‘The secret of wooden books’):

In 2000 kreeg ik bij mijn afscheid als conservator van de Bibliotheek Wageningen UR een houten ‘bomenboek’ cadeau van Jorn en Lia Copijn.  Het is gemaakt door de hout-kunstenares Christine Langerhorst uit Utrecht, waarschijnlijk van Robinia-hout. Ik had lang met hen samen gewerkt, vandaar dat Jorn het de titel Historische samenwerking heeft meegegeven . Het is weliswaar geen xylotheek, maar toch minstens even bijzonder. En het komt goed uit dat het boek van Robinia-hout is gemaakt, want die Robina is eigenlijk mijn lievelingsboom, die hier in de buurt van Rhenen veelvuldig is aangeplant. Als de boom bloeit is de weg van Rhenen naar Elst een weelderige witte bloemenzee.

Mijn privé-xylotheek, bestaande uit 1 houten boek met houten bladzijden. Geschenk van Jorn en Lia Copijn bij mijn afscheid als conservator van de Bibliotheek van Wageningen UR in 2000. Kunstenaar Christine Langerhorst.

The secret of the wooden books (Tentoonstelling)

secret of the wooden books

(overgenomen van universiteitsmuseum Groningen):

The Secret of the Wooden Books. Esthetics, Education, and Ecology

Tentoonstelling 24 juni tot 29 oktober 2017

In de tentoonstelling The Secret of The Wooden Books wordt het mysterie van de drie boomboeken van de Rijksuniversiteit Groningen ontrafeld, waarbij er ook aandacht is voor de esthetische, educatieve en ecologische aspecten van het materiaal hout. De tentoonstelling in het Student Exhibition Lab is gemaakt door masterstudenten Kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit, onder leiding van hoogleraar Ann-Sophie Lehmann.

Boombibliotheken, of xylotheken, werden gemaakt aan het einde van de achttiende eeuw en konden wel 200 boeken van verschillende boomsoorten omvatten. Elk boek was vervaardigd van verschillende onderdelen van één specifieke boomsoort en was bedoeld om mensen te onderwijzen. De boeken getuigen van het toenemende ecologische bewustzijn aan het eind van de achttiende eeuw. Door de boeken als uitgangspunt te nemen, laat de tentoonstelling de esthetische, educatieve en ecologische aspecten van hout zien en toont zij hoe de mensen door de eeuwen heen met het materiaal hebben gewerkt.

Waar komen de drie boomboeken in de collectie van de Rijksuniveristeit Groningen vandaan? Waarom zijn het er maar drie? Lang deden verschillende verhalen over deze boomboeken de ronde. De een beweerde dat ze gestolen waren uit de Universiteit van Franeker, de ander verklaarde dat ze onderdeel waren van een xylotheek waarvan de overige boeken verloren zijn gegaan tijdens de grote brand in het Academiegebouw in 1906. The Secret of the Wooden Books zal het mysterie rond de drie boomboeken ontrafelen.

Adres: Oude Kijk in ’t Jatstraat 7a
9712 EA Groningen