De mammoethboom (Sequoiadendron giganteum) in het Abraham Ledeboerpark

Mammoethboom, Adraham Ledeboerpark, Enschede. Foto Wikipedia

De verkiezing van de Boom van het Jaar 2025 is geworden de Mammoethboom in het Abraham Ledeboerpark in Enschede.

De Volkskrant meldde gisteren (14 oktober 2025): Met ongeveer 35 meter hoogte en een omtrek van bijna 8 meter is de Sequoiadendron giganteum (‘sequoia’, of mammoetboom) een indrukwekkende verschijning in het Enschedese Abraham Ledeboerpark. Oorspronkelijk komt de boomsoort uit de Verenigde Staten, waar in Californië het bekende Sequoia National Park te vinden is. De bijzondere Enschedese mammoetboom werd dinsdag uitgeroepen tot Boom van het Jaar 2025.

Over de leeftijd en de geschiedenis van de boom gaat het verhaal verder: Hij zou zijn geplant door de familie Ledeboer, die in de tweede helft van de negentiende eeuw het landgoed ’t Wageler in bezit kreeg, wat later het Ledeboerpark zou worden. De textielindustrieel Abraham Ledeboer liet, geheel in de trend van die tijd, op het landgoed een ‘Engelse tuin’ aanleggen…

…De familie Ledeboer was een welvarende textielfamilie, waardoor zij verre reizen kon maken. De mammoetboom zou rond 1890 door de Ledeboers zijn geplant met zaden die de familie had meegenomen uit Californië.   …   Maar Olaf Visscher, archivaris bij het Archief Twentse Textielfamilies, ontdekte eerder dit jaar dat de boom al sinds 1866 in het park bleek te staan. In een oude factuur, getiteld plantsoen voor uw aanleg rond ’t Wageler, wordt eerder contact beschreven tussen tuinarchitect Dirk Wattez en Hendrik Jan van Heek, een andere textielfabrikant. De factuur voor de mammoetboom bedroeg 300 gulden. Daarmee is deze mammoetboom niet alleen een van de breedste, maar ook een van de oudste bomen in Nederland.

Abraham Ledeboerpark. Enschede, Foto Wikipedia

Het  Ledeboerpark park beslaat een groot deel van de voormalige buitenplaats Het Wageler, in 1865 aangelegd door de tuinarchitect Dirk Wattez, en later werd gereorganiseerd door zijn zoon P.H. Wattez.

De buitenplaats maakt deel uit van het Overijsselse hoeven- of kampenlandschap, dat gekenmerkt wordt door een kleinschalige afwisseling van akkers, weiden, bos en boerderijen, afgezet door houtwallen.

In 1956 werd Het Wageler door de familie Ledeboer aan de gemeente geschonken, ter nagedachtenis aan Abraham Ledeboer. Bij de overname werd bepaald dat het park uitsluitend een wandelpark zou blijven, dat er geen sportvelden zouden worden ingericht en dat er geen monumenten en geen restaurant zouden worden gebouwd. Het park bestaat uit een grote landschappelijk aangelegde vijver, gazons, fraaie oude houtopstanden en open weiden door bos omsloten.  In een dierenweide lopen ezels, wilde zwijnen, damherten, geiten, ponies. Er is een volière met roofvogels. In het park zijn wandelroutes uitgezet. In een Twents Lös Hoes, genaamd ’t Lammerinkswönner, is een bezoekerscentrum ingericht waar permanente en tijdelijke exposities zijn te bezichtigen. Enschede is rijk bedeeld met voormalige buitenplaatsen, die door de eigenaars aan de gemeente geschonken zijn en zo de functie van gemeentepark hebben gekregen. Naast het Ledeboerpark zijn ook het Van Lochemsbleekpark en het Wooldrikpark voormalige buitenplaatsen.

Lune in Leipzig

Het laatste Familie-bericht (12 september) was van Lune en ging over het jachtgedrag van buizerds in de leefgebieden van de wilde hamster.  Dit was een presentatie op de Radboud. In Leipzig werd deze lezing nog een keer herhaald voor een internationaal gezelschap van hamster-deskundigen. Lune schrijft hierover op Linkedin:

 

“…Het begon met een dierentuinbezoek en een rondleiding langs het hamsterfokstation achter de schermen. Leuk om inmiddels drie verschillende fokstations bezocht te hebben, en ze onderling te kunnen vergelijken.
De volgende dagen waren er voordrachten over alle thema’s rondom hamsters die je maar kunt bedenken: van beheermaatregelen tot updates over populaties, en van genetisch onderzoek tot relaties met andere diersoorten.
Ook ik kreeg de kans mijn onderzoek te presenteren. Vorige maand had ik al een “generale repetitie” op de Radboud University, en nu, met een paar aangepaste resultaten, kreeg ik weer een kans. Ik was best zenuwachtig (want zo vaak heb ik nog niet gepresenteerd voor ruim 100 mensen, in het Engels…), maar het ging prima!
Een van de andere hoogtepunten was toch wel het bezoek na sluitingstijd aan de inmiddels donkere jungle-hal van de dierentuin. Geweldig om in plaats van alle zingende vogels nu alle kwakende en schreeuwende kikkers te horen.

En natuurlijk kon ik niet naar huis komen voordat ik nog even de Thomaskerk van Johann Sebastian Bach had gezien.

Hartelijk dank aan (v.l.n.r.) Gerard Müskens, Dr. Maurice La Haye, (Lune Moonen), Anke Brouns en Eva Fiori voor de begeleiding en de gezelligheid.”

Landgoed De Wielewaal van de fam. Philips is openbaar park geworden.

Landgoed de Wielewaal van de familie Philips is openbaar park geworden. Vandaag berichtte Het Parool hierover en vanaf as zaterdag (29-09-2025) is iedereen welkom. Drie jaar geleden al weer deed ik een vluchtig onderzoekje naar de historie van het park. Dat is hier te lezen: https://lnkd.in/ehad5MwX
Het park is deels aangelegd door de bekende tuinarchitect Dirk Frederik Tersteeg. De gemeente wil allereerst zorg besteden aan het verhogen van de biodiversiteit, die nogal laag schijnt te zijn. Hier op de foto een ‘barokke’ kom, passend in het ontwerp van Tersteeg. Ook een pinetum (verzameling coniferen) maakt deel uit van het landgoed (foto hieronder).

Geen ALT-tekst opgegeven voor deze afbeelding

Post 65 groene Monumenten: Broken Circle / Spiral Hill en de Ecokathedraal

 

Robert Smithson. Project ‘Broken Circle/Spiral Hill’, 1971.  Tekening. Coll Kröller Müller Museum
Ecokathedraal Mildam (Heerenveen). Foto Wikipedia

(Tekst gedeeltelijk overgenomen van RCE):

Onlangs zijn een reeks Post 65 monumenten aangewezen, waaronder twee zogenaamde groene monumenten.

In Emmerschans (Emmen) het Landart Project Broken Circle / Spiral Hill van de Amerikaanse kunstenaar Robert Smithson (1938-1973); in Mildam (Heerenveen) de Ecokathedraal van Louis Le Roy (1924-2012).

Broken Circle/Spiral Hill (1971)

Met de groeiende zorg over de vervuiling van de aarde ontstond eind jaren zestig de milieubeweging. Kunstenaars engageerden zich met deze problematiek en creëerden werk met milieu-activistische motieven. In de beeldende kunst ontstond een nieuwe stroming: Land Art. In 1971 stelde curator Wim Beeren onder de titel Sonsbeek buiten de perken de zesde editie van de tentoonstellingsreeks in het Arnhemse Sonsbeekpark samen. Beeren brak met de traditie door de buitententoonstelling niet te beperken tot het park, maar in heel Nederland conceptuele en landschapskunstwerken te presenteren. Geïnspireerd door beelden van de watersnoodramp van 1953 creëerde de Amerikaanse kunstenaar Robert Smithson in en langs een met groenblauw water gevulde zandafgraving in Emmen het landschapskunstwerk Broken Circle/Spiral Hill. Het kunstwerk omvat een schiereiland van geel zand in de vorm van een halve cirkel met in het midden een zwerfkei en op de aangrenzende kust een kegelvormige heuvel van zwarte aarde met een spiraalvormig pad van wit zand. Het is het enige werk van Smithson in Europa en hoewel het als tijdelijk project bedoeld was, werd het in 1972, 1987 en 2010 gerestaureerd.

Ecokathedraal Mildam (1964)

In 1964 verwierf kunstenaar en ecotect/bioloog Louis le Roy een stuk land van 3 hectare nabij Mildam (gemeente Heerenveen). In de eerste jaren plantte hij bomen langs de randen van het perceel en zaaide hij verschillende plantensoorten. Vervolgens liet hij het terrein jarenlang met rust om de ecologische processen te bestuderen. In de jaren ’70 begon hij met het aanbrengen van hoogteverschillen door lage muurtjes van gestapelde stenen. Uit die tijd stamt ook het door hemzelf gebouwde atelier op het terrein. Het droog stapelen van bouw- en puinmateriaal groeide uit tot de aanleg van de Ecokathedraal. Le Roy ging ervan uit dat het toevoegen en ordenen van stenen en puin het proces naar een hogere ecologische complexiteit zou versnellen. Hiervoor liet hij vrachtwagens vol puin storten, die hij vervolgens op gestructureerde wijze stapelde. Onder het gebruikte materiaal bevinden zich onder meer de restanten van de 17e-eeuwse gevangenis Crackstate in Heerenveen, die tijdens de Tweede Wereldoorlog dienst deed als gevangenis voor vermeende collaborateurs.

Louis G. Le Roy zag problemen op ons afkomen door het op grote schaal gebruiken van water, fossiele brandstoffen en gif­stoffen. Hij kocht het weiland aan en liet vrachtwagens met bouwpuin komen, en legde daar muurtjes, toren- en poortachtige bouwwerken, plateaus en kronkelende paden mee aan. De huidige bouwsels mogen de fundamenten worden voor volgende bouwsels, mits er met de hand gestapeld wordt, zonder cement en zonder haast, maar met creativiteit en zelfexpressie.

Villa De Bijenschans (Hilversum) tot gemeentelijk monument aangewezen.

Villa De Bijenschans. Foto Nederlandse TuinenstichtingHistorische interieurs in het Gooi; De

N.a.v. een monumentenaanvraag van de NTs / Nederlandse Tuinenstichting voor de tuin van villa  ‘De Bijenschans’ in Hilversum, is onlangs de tuin (en ook de villa) tot gemeetelijk monument verklaard, op grond van de waardestelling (nov. 2023) die ons bureau voor de tuin maakte en op grond van de waardestelling van de architectuur van het huis, opgemaakt door Barbara Laan.
Ook werd een aanvraag bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed ingediend die nog loopt.
Na een lange ingewikkelde procedure zijn we erg blij dat het karakteristieke huis (ontwerp 1918, A. H. Wegerif) en de bijbehorende typische Tersteeg-tuin (ontwerp 1918, D.F. Tersteeg) niet worden gesloopt t.b.v. een geheel nieuw te bouwen villa.

De waardestelling voor de tuin is bij ons in te zien. Contact Carla Oldenburger.

Het bezoeken waard: Jardin du Plessis Sasnières en La Possonnière

In Bericht dd. 3 september beloofde ik nog wat aandacht te schenken aan enige bijzondere tuinen, waar we toevallig langs reden tijdens een vakantiereisje naar Frankrijk / Dept. Loir-et-Cher.  Het landschap is er heuvelachtig, uitgestrekt, leeg en rustig. Al toerend kom je overal de rivier Le Loir (nb. ik bedoel niet La Loire!)  tegen, waarlangs in de Middeleeuwen kleine dorpjes zijn gebouwd. De kastelen Chaumont, Chambord en Blois (alle aan La Loire) zijn bekende bezienswaardigheden met tuinen, die we al kenden.

Nu bezochten we Jardin du Plessis Sasnières in Sasnières en La Possonnière in Couture-sur-Loir.

Van de eerste tuin is een uitgebreide beschrijving te vinden op Internet. Op de plattegrond is duidelijk te zien dat de tuin is aangelegd rondom een grote vijver en langs een beek (La Fontaine de Sasnières). De tuin is vanaf 1975 vorm gegeven in landschapsstijl door Mme Rosamée Henrion, die vanaf 1960 op La Possonnière kwam wonen. Zij was een groot liefhebster van bomen en struiken, zodat de tuin ook wel als een landschappelijk arboretum is te beschouwen. Ten zuidoosten van de vijver ligt een formele tuin met berceau, die grenst aan een uitgebreide moestuin. Ten (zuid)westen van het huis loopt een lange rechte laan, de Magnolia-laan, onderdeel uitmakend van een schaduwrijk lanenstelsel. Het restaurant ten zuiden van het huis (in de voormalige stallen en oranjerie?) is ons zeer goed bevallen.

Plattegrond van Jardin du Plessis Sasnières, zoals ontvangen aan de desk bij binnenkomst. Foto Carla Oldenburger

Een tweede tuin die we bezochten was de tuin achter Chateau  de la Possonnière. Dit is het geboortehuis van de beroemde Franse dichter en humanist Pierre de Ronsard (*1524-1585)), le prince des poètes.

Plattegrond van Jardin Ronsard bij Manoir de la Possonnière, zoals ontvangen aan de desk bij binnenkomst. Foto Carla Oldenburger

Deze tuin is in 2004 in Renaissance-stijl aangelegd, om bezoekers te laten zien hoe de tuin er mogelijk in de tijd van Pierre de Ronsard zou hebben uitgezien. De ontwerper is de rozenkweker André Eve (*1932-2015), die hier ondermeer een rozentuin  (nr. 14) heeft gerealiseerd met meer dan twee honderd variëteiten rozen (oude en nieuwe soorten).

In het kasteel is een interessante tentoonstelling te bezichtigen over het leven van Pierre de Ronsard. Wist u dat Franse schoolkinderen nog steeds zijn gedichten leren: “Mignonne, allons voir si la rose…” (Darling, let’s go see if the rose…) en zijn odes gewijd aan Cassandre, Marie, Hélène?

Conferentie: De kunst van het steden bouwen

(overgenomen van de Nieuwsbrief VVAB 12 sept. 2025)

Conferentie VVAB en INTBAU

De Kunst van het Steden Bouwen: Terug naar de menselijke maat

Hoe bouwen wij vandaag de stad van morgen?

Ter gelegenheid van het 750-jarige bestaan van Amsterdam organiseert de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad (VVAB) samen met het International Network for Traditional Building, Architecture and Urbanism (INTBAU) een internationale conferentie over de historische stad als inspiratiebron voor vernieuwing in de stedenbouw.

Juliet heeft als medewerker van de VVAB een groot aandeel gehad bij de totstandkoming van deze dag.

Waar vroeger met behulp van grote plannen – de Grachtengordel, Plan Zuid of het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) – een gestructureerde en humane omgeving tot stand is gekomen, ontstaat nu een bonte lappendeken van los van elkaar staande gebouwen. In de snel groeiende woonwijken van Amsterdam-Noord bijvoorbeeld dreigt de stad haar samenhang te verliezen en iets vergelijkbaars zien we momenteel overal elders in Nederland. De nieuwe wijken volgen het wegenpatroon van de voormalige haventerreinen en worden kavelgewijs ontwikkeld. Het havenlandschap is nooit als verblijfsruimte bedoeld; de plattegrond hiervan levert niet vanzelf een prettige stadswijk op. Maar ook de stedenbowkundige regie is minimaal. De kwaliteit van de gebouwen en openbare ruimte staat op gespannen voet met privacywensen, duurzaam materiaalgebruik en wooncomfort.

Is dit de onvermijdelijke uitkomst van onze tijd of kunnen we in dit opzicht iets leren van de ‘Europese stad’


Onder de titel ‘De Kunst van Steden Bouwen – terug naar de menselijke maat’ bespreken architecten, architectuurcritici en stedenbouwkundigen de kwaliteit en richting van de huidige stadsontwikkeling. Architect Hans van der Heijden heeft hiervoor uit heel Europa ontwerpers en onderzoekers uitgenodigd. Twee internationaal vermaarde keynote-sprekers presenteren een alternatief: Aan de hand van zijn uitgebreide studie naar de traditie van de Europese stad vertelt de Milanese architect prof. Vittorio Magnago Lampugnani over zijn stedenbouwkundige ontwerppraktijk. De Londense architect Stephen Taylor legt het accent juist op de architectuur waarin hij in zijn onderzoek, onderwijs en ontwerppraktijk aansluiting zoekt bij historische stadsbeelden.

Na hun lezingen gaan zij in gesprek met vakgenoten en nieuwe stemmen uit binnen- en buitenland.

De conferentie vindt plaats op donderdag 18 september in de Keizersgrachtkerk, Keizersgracht 566, Amsterdam. De voertaal is Engels.

Vragen? Mail ons via vvab@amsterdamsebinnenstad.nl

Program

Date: Thursday September 18th, 2025
Location: Keizersgrachtkerk, Keizersgracht 566, Amsterdam

Reception
9:30 Doors open
10:00 Welcome: Chair VVAB
10:05 Introduction: Hans van der Heijden, Amsterdam

The critical reconstruction of the city
10:15 Keynote Prof. Vittorio Magnago Lampugnani, Milan
10:45 Report from practice: Richard Lavington, London / Matthias Haber, Berlin / Like Bijlsma, Rotterdam
11:45 Discussion: Ellis Woodman with Sjoerd Soeters and Endry van Velzen

Break

Old-new architecture
14:00 Keynote Stephen Taylor, London
14:30 Report from practice: Timothy Smith, London / Alexander Pols, The Hague / Silvia Malcovati, Berlin
15:40 Discussion: Ellis Woodman with Peter Drijver and Bernard Hulsman

Break

Observations and conclusions
16:30 Discussion: Ellis Woodman with Guy Courtois, Paris
17:30 Closure: Chair INTBAU

Lune en het jachtgedrag van buizerden in de leefgebieden van de wilde hamster

Cricetus cricetus. Wilde Hamster of Korenwolf.
Foto De Zoogdierenvereniging
Op 9 september 2025 kreeg ik (Lune Moonen, student Toegepaste Biologie 2023, Aeres Hogeschool Almere) de kans om een eerste versie van mijn onderzoek te presenteren op een research meeting van de Radboud University.
Afgelopen maanden heb ik voor mijn stage hard gewerkt aan een onderzoek naar het jachtgedrag van buizerden in de leefgebieden van de wilde hamster (Cricetus cricetus), om uiteindelijk het hamsterbeheer te kunnen verbeteren, en daarmee de bedreigde wilde hamster nog beter te kunnen beschermen.
Het was een leerzame ervaring om dit onderzoek nu te kunnen presenteren voor medewerkers en studenten van de afdeling Ecologie. Vooral het feit dat het in het Engels moest en het feit dat de resultaten nog niet helemaal waren wat ik had gewild, gaven de dagen vooraf wat stress… Maar het is gelukt, en ik kreeg interessante vragen en fijne feedback waar ik weer mee verder kan. Nu nog even verder puzzelen met de resultaten (die keer op keer ingewikkelder blijken te zijn dan eerst het geval leek…) en dan mag ik eind september dit onderzoek nog een keer presenteren op de International Hamster Workgroup Meeting in Leipzig!
Ik wil mijn begeleiders Andrea Kölzsch en Gerard Müskens alvast hartelijk bedanken voor al hun hulp afgelopen tijd.
Zie ook het Linkedin Bericht: https://www.linkedin.com/in/lune-moonen-1636182a1/   en   ‘connectie maken‘ (op LinkedIn-profiel Lune Moonen) of ‘reactie geven’ mag natuurlijk ook altijd.
Geen ALT-tekst opgegeven voor deze afbeelding

Vacantie: Romaanse kerkjes en middeleeuwse muurschilderingen

Peintures murales en Vendômois.
Half augustus maakte ik een tourtje naar Midden-Frankrijk Dept. Cher-et-Loir. Ons doel was in deze streek enige Romaanse kerkjes en onbekende kasteeltuinen te bezoeken. Tot onze grote verrassing waren in deze kerkjes langs de rivier Le Loir (NB. niet La Loire, dat is de grote rivier die we allemaal kennen) prachtige muurschilderingen te bewonderen. . De oudste waren uit de 11-de en 12-de eeuw. Om enige namen van de kerken en de plaatsen te noemen: de Eglise abbatiale in Vendôme (de wonderbaarlijke visvangst); de Eglise St. Genest in Lavardin; de St. Jacques des Guérets; de Chapelle St. Gilles in Montoire.
Maar er zijn er veel meer en al zwervend door het prachtige landschap kom je vanzelf ook kastelen en tuinen tegen, ga eens op ontdekking. Zeer de moeite waard. Een volgende Bericht zal ik wijden aan de tuin van Ronsard en over le Jardin du Plessis Sasnières.

Frederikshof: van moestuin naar siertuin en van siertuin naar Festivalterrein

De tuin Frederikshof bij Kasteel Keukenhof twintig jaar geleden.
Foto’s (2006) van Walther Schoonenberg van de tuin van Frederikshof (ontwerp Oldenburgers Binnenstad & Buitenleven, op de voormalige moestuin van het kasteel).
– een vroeg-17de eeuwse tuin beplant met vruchtbomen en Fritillaria’s;
– een 18de eeuwse tuin met gebogen paden en een bergje;
– een kassentuin met planten in potten langs de paden;
– een 20ste eeuwse border rond een gazon.
Een heerlijke tuin om in te verdwalen. En nu? Google Earth geeft een kale grasvlakte in gebruik als festivalterrein voor kleinere festiviteiten.
Jammer, wij worden er verdrietig van, alhoewel we begrijpen dat de stichting ook deze buitenplaats draaiende moet houden.

20ste eeuwse bloemenborders