Het TV-Programma ‘Verborgen Verleden’ heeft mij aangemoedigd en nieuwsgierig gemaakt naar mijn roots en eventuele overeenkomsten in interesses en aanleg. Interesse in historische (tuin)architectuur en beplanting, in kleurgebruik in de architectuur, in (historische) tuinplanten, in muziek… komen die eigenschappen soms al eerder bij mijn en onze voorouders voor?
Mijn grootouders van vaders (Ebbers) en moeders ( Amse) kant komen beiden uit Heemstede. Ik volg nu eerst de familie Ebbers, later een keer de familie Amse.
Eén van de apothekersproducten van J. Ebbers, Knobbelolie. Een middel tegen reuma? Haarlems Dagblad, 1899
Mijn overgrootvader Jan Ebbers I (1842-1923) werd geboren in Ede als zoon van de kleermaker Frans Willem Ebbers en vertrok in 1862 naar Heemstede. In 1865 trouwde hij in Haarlem met Maria Wilkes. In zijn trouwakte stond ‘apothecarsleerling’ als beroep genoteerd. Vanaf die tijd bleef hij voor altijd gevestigd in Heemstede. In 1904, in de huwelijksakte van zijn zoon Jan Ebbers II, is zijn beroep apotheker. Om enig idee te krijgen wat dit beroep voorstelde in die tijd, heb ik de volgende hoofdlijnen uit het ‘Ontwerp van Wet’ overgenomen uit het Ned. Tijdschrift Geneeskunde 1863; 7:675-80: De bevoegdheid van leerlingapotheker wordt verkregen na het afleggen van een examen. Dit examen betreft de beginselen der Nederlandsche en Latijnse talen en der rekenkunde en het bewijs, dat de kandidaat de kennis bezit van de enkelvoudige geneesmiddelen, noodig tot het gereed maken van recepten… …De bevoegdheid van hulpapotheker wordt niet verkregen dan na aflegging van een natuurkundig examen… …Apotheker zijn zij die 2 jaar als hulpapotheker hebben gewerkt… …
Na enige naspeuringen op Internet, vnl. op de website Librariana werd mij duidelijk dat mijn overgrootvader aan de oude apothekersschool te Haarlem zijn opleiding heeft genoten en als apotheker gewerkt heeft voor drie elkaar opeenvolgende huisartsen in Heemstede:
Jan Ebbers I, ca. 30 jaar oud. Het niet alledaagse jasje is mogelijk gemaakt door zijn vader kleermaker Frans Willem Ebbers
Gottlieb Hoffmann (1814-1886). Zijn woonhuis en praktijk waren gevestigd op Binnenweg 11 (een woonhuis en een apothekershuis). Zie het artikel van J.W.G. van Doorn in Tijdschrift Heerlijkheden, Jg.26, nr.99, febr. 1999. Hoffmann werkte als huisarts van 1837-1879 en in 1865 was Jan Ebbers I hier dus zijn (leerling-)apotheker.
Beide huizen werden na beëindiging van de praktijk gekocht door overgrootvader. Waarschijnlijk heeft het gezin met toen zes kinderen hier zijn intrek genomen en zal hier omstreeks 1900 onder de naam Fa. J. Ebbers, de eerste kruidenierswinkel in Heemstede zijn gestart.
De Eerste Heemsteedsche Courant | 28 december 1928 | pagina 4
Het pand Binnenweg 11 stond 1 januari 1926 (Adresboeken Haarlem) op naam van een jongere broer van mijn grootvader Gustaaf Adolf Ebbers (12 maart 1881 – 1 juli 1943), in 1918 gehuwd met Johanna Granneman (4 dec. 1884 – 26 jan. 1949). Hij was in dat pand waarschijnlijk al omstreeks 1900 een bedrijf in kruideniers- en grutterswaren begonnen, terwijl drie van zijn zusters met hun ouders naar Raadhuisstraat 92 vertrokken waren en daar eveneens een dergelijke winkel dreven. Dat vijf van de kinderen in het kruideniersvak terecht kwamen is niet echt verwonderlijk. In de 19de eeuw was er nog geen scherpe scheiding tussen de beroepen van kruidenier en apotheker. In de eerste kruideniers-winkels werden aanvankelijk kruiden (extracten van wilde planten), specerijen, koffie en thee verkocht. Later specialiseerden dergelijke winkels in delicatessen (bijzondere lekkere eetwaren) en comestibles (fijne eetwaren). Zie de advertentie hierboven.
- dr. Klaas Prins (1853 -1905). Hij nam de praktijk van Gottlieb Hoffmann over. Zijn woonhuis en praktijk waren gevestigd op Binnenweg 88. Prins werkte als huisarts van 1879-1897.
- dr. Mattheus Colenbrander (1867-1939). Hij nam de praktijk van dr. Prins over.
Jan Ebbers I, tussen 60 en 70 jaar oud
Prins’ woonhuis en praktijk waren vanaf 1908 gevestigd in Huis Overlaan op het Raadhuisplein. Colenbrander werkte als huisarts van 1897-1932.
Jan Ebbers I, ca. 75 jaar (ca. 1917), in zijn laatste apotheek op het Raadhuisplein
Waarom vertel ik dit nu allemaal? O ja, om eventuele overeenkomsten in interesses en aanleg te ontdekken tussen onze voorouders en onze eigen interesses, zoals interesse in historische tuinen en planten en architectuur, in kleurgebruik in de architectuur, in muziek… etc.
Wel, de eigenschap plantenkennis blijkt zich gedurende enige geslachten te continueren. Het oudste bewijs zijn twee oude boeken die van (bet)overgrootvader afkomstig zijn. Het gaat om Onze Flora: beschrijving van de familiën, voornaamste geslachten en soorten der in Nederland in het wild groeiende, verwilderde, verbouwde en aangeplante gewassen, alsmede van eenige fraaie en nuttige Midden-Europesche planten, naar de 2e uitgaven van Carl Hoffmann’s Botanischer Bilder-Atlas, van dr. A.C. Oudemans, uitgegeven in Zutphen door W.J. Thieme in 1900; en het boek Nederlandsche Planten, met 55 losse lithografieën in kleuren, van Dr. J. Ritzema Bos. De litho’s zijn van Th. Nieuwenhuis en L. Klaver. Uitgave Amsterdam, S.L. van Looy, 1905. Deze boeken zal onze (bet)overgrootvader in de periode van zijn laatste werkgever hebben bestudeerd. Hij heeft ze doorgegeven aan mijn vader, die zich ontwikkeld heeft als een groot amateur-botanicus. In zijn tuin was de hele flora van Nederland te vinden en dit is niet overdreven.
J. Ritzema Bos. Nederlandsche Planten. 1905
Onze (bet)overgrootvader en Heemsteeds apotheker en zeer bekende inwoner Jan Ebbers I is 24 maart 1923 op J.D. Zochers Algemene Begraafplaats te Heemstede begraven.
